„Nauka o klimacie” to książka trojga naukowców: Marcina Popkiewicza, Aleksandry Kardaś i Szymona Malinowskiego. Ta trójka tworzy także portal internetowy Nauka o Klimacie, propagujący wiedzę na temat klimatu, globalnego ocieplenia i wszelkich zmian zachodzących w atmosferze Ziemi – zmian mających gigantyczny wpływ na to, co dzieje się z naszą planetą.

Kim jest właściwie ta drużyna, która podjęła się misji popularyzacji trudnego zagadnienia?

Prof. dr hab. Szymon Malinowski jest fizykiem atmosfery, specjalistą z zakresu fizyki chmur i opadów oraz modelowania numerycznego procesów atmosferycznych.

Dr Aleksandra Kardaś jest fizyczką atmosfery, specjalistką od transferu radiacyjnego w atmosferze oraz od nauczania o procesach i zjawiskach atmosferycznych; właśnie wydała >> „Książkę o wodzie”.

Marcin Popkiewicz to  fizyk jądrowy, przedsiębiorca, dziennikarz, autor książek „Świat na rozdrożu”, „Rewolucja energetyczna. Ale po co?” i portalu Ziemia na rozdrożu (info z portalu >> Nauka o klimacie).

„Nauka o klimacie”. Rozmowa z dr Aleksandrą Kardaś

Z Aleksandrą Kardaś znamy się od lat młodzieńczych, kiedy łączyły nas mikropodróże i przygody z zupełnie innej beczki niż fizyka, klimat, chmury i globalne ocieplenie (ale już wówczas wiadomo było, że Ola to umysł ścisły i będzie się w tym kierunku rozwijać). Teraz, po latach długiej przerwy, spotkałyśmy się znowu, by porozmawiać o książkach Oli i o tym, co właściwie myśleć o zmianach klimatu.

J.B.: Czym zajmujesz się dzisiaj?

A.K.: Obecnie nie prowadzę aktywnie badań naukowych, zajmuję się popularyzacją nauki. Przede wszystkim piszę artykuły i odpowiadam na pytania czytelników strony „Nauka o klimacie”. Prowadzę także wykłady, biorę udział w różnych imprezach naukowych czy promujących wiedzę o klimacie, konsultuję artykuły i inne materiały na temat klimatu.

Portal Nauka o klimacie to duże i poważne przedsięwzięcie. Jak się zaczęła współpraca twórców portalu, a potem – współautorów książki?

Sześć lat temu (2013 r. – przyp. J.B.), przed premierą piątego raportu podsumowującego IPCC, w roku, w którym planowany był szczyt klimatyczny w Warszawie (Conference of the Parties 19), w polskich mediach wciąż popularne było negowanie zmiany klimatu czy jej dobrze już znanych przyczyn. Część polskich naukowców zajmujących się badaniami atmosfery była tym mocno zniecierpliwiona. Prawdopodobnie coś podobnego czuje każdy, kto zna się na jakiejś dziedzinie i słyszy w telewizji bzdury na jej temat. Czasami można na coś takiego machnąć ręką, ale w przypadku zmiany klimatu chodzi o zjawisko, które zadecyduje, jak będzie wyglądać nasza przyszłość i w związku z którym podjąć trzeba wiele poważnych decyzji. Dlatego uczonym – którzy następnie utworzyli radę naukową Nauki o klimacie – zależało na przekazaniu publiczności ustaleń nauki i wyparcie niebezpiecznych nonsensów.

Rozpatrywano różne formy współpracy, ale ostatecznie zwyciężył pomysł strony internetowej. W jej rozwój, oprócz profesora Szymona Malinowskiego, zaangażował się Marcin Popkiewicz, autor książki „Świat na rozdrożu”.

Ja dołączyłam do zespołu, ponieważ w trakcie studiów doktoranckich odkryłam, że lepiej sprawdzam się w popularyzacji nauki niż prowadzeniu badań i szukałam dla siebie możliwości rozwoju w tej dziedzinie. Kilka lat później dołączyła do nas Anna Sierpińska.

Kto jest Waszym czytelnikiem?

Nasi czytelnicy to osoby zainteresowane zmianą klimatu, które chcą lub muszą lepiej zrozumieć to zjawisko i nie wystarczy im zapamiętanie, że emisje dwutlenku węgla prowadzą do globalnego ocieplenia. W naszych artykułach i książce staramy się wyjaśniać zjawiska i tłumaczyć publikacje „z naukowego na ludzki”, tak żeby osoba zainteresowana, ale niekoniecznie wykształcona w kierunku fizyki, oceanologii czy ekologii, miała szanse je zrozumieć. Pośród naszych odbiorców są więc dziennikarze, działacze organizacji pozarządowych i edukatorzy, którzy otrzymane od nas informacje mogą dalej upraszczać i propagować wśród szerokiej publiczności.

Choć trudno w to uwierzyć, globalne ocieplenie, którym się zajmujecie, dla wielu osób to mit. Jak myślisz, dlaczego ludzie nie wierzą w ten proces?

W tej kwestii zwracam się ku ustaleniom psychologów czy psychologów społecznych. Tłumaczą oni, że problemy z dopuszczeniem do swojej świadomości ustaleń nauki w kwestii zmiany klimatu może wynikać z różnych przyczyn.

Przede wszystkim, nasze umysły są dobrze przystosowane do postrzegania zagrożeń bezpośrednich, bliskich w przestrzeni i czasie. Tymczasem zaobserwowanie zmiany klimatu wymaga popatrzenia na statystyki dla dłuższych okresów czy większych obszarów. Dla wielu osób ta informacja jest abstrakcyjna, a jeśli czegoś nie widzimy, to trudno nam w to uwierzyć. Mamy też tendencję do umniejszania takiego zagrożenia i koncentrowania się na kwestiach bardziej przyziemnych.

Wiele osób wzbrania się przed myślą o globalnym ociepleniu i jego przyczynach także dlatego, że przeczuwają, że logiczną konsekwencją ich uznania byłoby podjęcie jakiegoś działania – na przykład zapobiegającego pogłębianiu się zmiany klimatu. A my wolimy unikać działań. Tak samo, unikamy przyznania, że nasz kaszel trwa już za długo, bo wtedy czulibyśmy się zobowiązani pójść do lekarza. Wolimy znajdować kolejne wyjaśnienia – a to jesteśmy po chorobie, a to nałykaliśmy się kurzu… Może samo minie…

Wreszcie w niektórych przypadkach zaakceptowanie tej informacji może oznaczać przyjęcie poglądów przeciwnych niż typowe dla grupy, do której należymy, na przykład ze względu na poglądy polityczne czy branżę, w której pracujemy. A my nie lubimy się wyróżniać.

No właśnie, polityka. Piszecie na portalu, że jej unikacie, ale czy to możliwe? Zmiana klimatu została w Polsce całkowicie upolityczniona, przez co mówienie prawdy stawia mówiącego od razu w jakimś świetle politycznym.

Staramy się. W naszych artykułach ograniczamy się do komentowania tylko tych części wypowiedzi polityków, które dotyczą przyrodniczych, fizycznych aspektów klimatu, wyników pomiarów, statystyk czy też strategii ochrony klimatu, które można ocenić pod kątem wyników badań fizycznych i przyrodniczych. Opieramy się na literaturze naukowej i unikamy wyrażania opinii innych niż dezaprobata dla negowania faktów. Oczywiście nie mamy wpływu na to, jak nasze teksty są następnie wykorzystywane przez uczestników debaty publicznej.

A z jakim przyjęciem spotkała się Wasza książka?

W naszej książce przedstawiamy przede wszystkim naprawdę dobrze poznane zjawiska przyrodnicze i potwierdzone naukowo fakty, których już od dawna nie da się nazwać kontrowersyjnymi. Dzięki temu (i, być może, objętości książki) nie spotkały nas dotąd żadne gromy.

Obserwując zmiany klimatu, realne zmiany idące w niepokojącym kierunku, te o charakterze antropogenicznym, masz myśli typu: już jest za późno, ludzie nie opamiętają się na czas?

Jest wiele zmian, które zaszły już lub których już nie da się uniknąć. Niektóre mają poważne konsekwencje. Mam jednak nadzieję, że uda się przynajmniej przystopować z emisjami gazów cieplarnianych na tyle, by nie realizować najczarniejszych możliwych scenariuszy.

Właśnie ukazała się twoja „solowa” „Książce o wodzie”.

„Książka o wodzie” to pozycja dużo lżejsza niż „Nauka o klimacie”. Pomyślana jest dla wszystkich, którzy lubią przyrodnicze ciekawostki i… ładne przedmioty, bo odpowiedzialna za opracowanie graficzne Zuzanna Malinowska pięknie ją zaprojektowała. Słyszałam już, że lektura nie jest nużąca oraz że pomaga przygotować się do odpowiadania na przynajmniej niektóre dziecięce pytania.

Książkę właśnie czytam, więc obiecuję zrecenzować ją niebawem na blogu. Dziękuję ci za rozmowę i spotkanie. Trzymam kciuki za sukcesy w propagowaniu wiedzy!

„Nauka o klimacie”

Marcin Popkiewicz, Aleksandra Kardaś, Szymon Malinowski

wyd. Sonia Draga Post factum, Warszawa 2018

Gdzie kupić: link

„Książka o wodzie”

Aleksandra Kardaś

wyd. MG, Warszawa 2019

Gdzie kupić: link

Tekst zawiera linki afiliacyjne.