Po kilkunastu latach przerwy odwiedziłam z dziećmi warszawskie zoo. Z powodu strajku nauczycieli ogród zoologiczny zaprasza dzieci ze strajkujących szkół za darmo, a my akurat wybieraliśmy się do sąsiadującego >> Parku Linowego Warszawa, więc pomyślałam: sprawdzę, co się zmieniło. Zarówno w zoo, jak i w moim myśleniu.

Dzieci oczywiście były zachwycone.

– Nigdy wcześniej nie widziałem żywego słonia! – cieszył się Stefan. Podziwiał też przepiękne żyrafy i krokodyla.

Julek, który bywał w zoo już kilka razy, przypominał sobie, co widział.

Pogoda była kwietniowa, słońce i chłodny wiatr, do zoo przybyły liczne rodziny, choć to środek tygodnia. Darmowy bilet kusi, ale ja to rozumiem: kiedy szkoła jest zamknięta do odwołania, chce się dzieciom jakoś ten czas zorganizować.

Czy zoo czegoś uczy?

Choć warszawskie zoo jest cały czas modernizowane i zauważyłam duże zmiany w organizacji wybiegów, na zwierzęta patrzyłam z ciężkim sercem. Piękne i zasługujące na wolność, tkwią w niewoli i najprawdopodobniej nie znają innego życia.

Jeśli zoo czegoś uczy, to chyba tego, że człowiek ma się za władcę naszej planety. Dla własnego kaprysu więzi zwierzęta, w dodatku bez możliwości wypuszczenia ich na wolność. Raz, że zwierzęta nie mają często dokąd wrócić, bo ich prawdziwy dom jest zawłaszczony przez – jakże by inaczej – ludzi. Dwa, że poza ogrodem zoologicznym często tych zwierząt jest tak mało, że nie miałby szans na przetrwanie jako gatunek. Po trzecie, część zwierząt nie poradzi sobie na wolności.

Miejmy nadzieję, że część zwierząt, takich jak bezkręgowce czy ryby, nie odczuwają dużego dyskomfortu w swoich akwariach i terrariach. Jednak duże ssaki, przystosowane do przemierzania dziesiątków, setek, tysięcy kilometrów muszą mieć poczucie braku (zapewne nieokreślonego). Tak bliscy nam kuzyni – małpy człekokształtne – spędzające czas w zamknięciu, za szybą, pod obserwacją… czy można to porównać z czymś innym niż więzienie?

Zoo uczy, że zwierzęta są „dla nas”:

Nie ulega wątpliwości, że zwierzę w zoo traktowane jest jak przedmiot, który na parę minut (bądź tylko kilkadziesiąt sekund) przykuwa uwagę zwiedzających. Pomieszczenia, w których przetrzymuje się zwierzęta, szeregi klatek czy wolier, przywodzą na myśl gabloty na muzealnej wystawie. Zwierzęta pozbawia się podmiotowości. Odmawia się im prawa do intymności, narażając na ciągłe podglądanie przez tłumy ciekawskich, kiedy śpią, pożywiają się, bawią, wypróżniają i kopulują (>> polskiezoo.info).

Ogrody zoologiczne prowadzą programy niejako usprawiedliwiające istnienie zoo (ochrona ginących gatunków, nauka, edukacja i rekreacja, a w warszawskim zoo dodatkowo rehabilitacja poszkodowanych dzikich zwierząt: ptasi azyl). Aby jednak takie miejsce miało szansę przeprowadzać swoje zadania, musi zarabiać – stąd pokazywanie publicznie tych zwierząt, które są najbardziej egzotyczne. A co za tym idzie, najmniej pasujące do naszej strefy klimatycznej…

Czy chodzić do zoo?

Po wizycie w warszawskim zoo poczułam potrzebę napisania tego tekstu jako smutnego apelu do dzieci i rodziców. Nie pójdę już do ogrodu zoologicznego, przynajmniej w najbliższej dekadzie. Rozmawiałam o tym z synami, jakie to miejsce wzbudza we mnie uczucia. Jeśli wybieracie się do zoo z dziećmi, spróbujcie z nimi porozmawiać o tym, jak czują się zwierzęta w niewoli.

Nie żałuję, że poszłam z dziećmi do warszawskiego zoo. Była to dla mnie lekcja, że pewne rzeczy, mimo pozorów, nie zmieniają się u źródła. Nie potępiam ludzi, którzy przychodzą oglądać dzikie zwierzęta z ciekawości, jednak jeszcze długa droga przed nami, by zrozumieć i zaakceptować prawa zwierząt do wolnego życia.

Ludzkość niszczy planetę, a zarazem chce ją ratować swoimi metodami. Zamiast po prostu przestać ją niszczyć…