LGW, czyli Leśne Gospodarstwa Węglowe, to pilotażowy projekt Lasów Państwowych, który jest reakcją na zmiany klimatu. Bardzo chciałam zobaczyć, jak w praktyce wygląda offsetowanie CO2 w Polsce i dzięki uprzejmości Nadleśnictwa Celestynów mogłam przekonać się osobiście, na czym to polega. Razem z Inżynierem Nadzoru Krzysztofem Kiełczyńskim oglądałam nasadzenia buków w ramach LGW.

Pamiętacie tekst o offsetowaniu lotów samolotem? Jeśli nie, to zerknijcie:

Czy płacić za zrównoważenie emisji CO2? Czym jest carbon offset

Pisałam tam kilka słów o projekcie Lasów Państwowych, który miałby być polską odpowiedzią na zapotrzebowanie na carbon offset (zrównoważenie emisji dwutlenku węgla, do której się przyczyniamy, za pomocą działań odwracających ten proces – wiążących CO2).

Bardzo mnie ucieszyło, że zamiast polegać na raportach dotyczących przedsięwzięć na drugiej półkuli, mogę po prostu pojechać i zobaczyć, jak w praktyce carbon offset. Szczerze mówiąc, było to dla mnie bardzo ważne, żeby na własne oczy ujrzeć, jak deklaracje mają się do rzeczywistości. A deklaracje wyglądają następująco:

Leśne Gospodarstwa Węglowe są jednym z flagowych projektów rozwojowych Lasów Państwowych. Działania tego typu prowadzone są ze względu na postępujące, negatywne zmiany klimatyczne, do których głównie przyczynia się wysoka emisja dwutlenku węgla (CO2) do atmosfery. Projekt ma przyczynić się do zwiększenia ilości CO2 pochłanianego przez ekosystem leśny, głównie drzewostany i glebę. (Źródło: Lasy Państwowe)

Na stronie poświęconej projektowi nie ma wielu konkretów.

Działania leśników obejmują zalesianie gruntów, rozbudowę struktury pionowej lasu, np. wprowadzanie nowego pokolenia pod osłoną starych drzew, stosowanie różnych sposobów odnowienia lasu i prac pielęgnacyjnych ograniczających emisję węgla z gleby, wykorzystanie do tego celu gatunków o większej naturalnej zdolności pochłaniania dwutlenku węgla. (Źródło: Lasy Państwowe)

Projekt LGW jest realizowany od 2017 roku na 12 tysiącach hektarów w różnych częściach Polski. Został zaplanowany tak, aby efekty były widoczne w ciągu 30 lat.

Dlatego tak bardzo chciałam się przekonać sama, co autorzy mieli na myśli i jak się to przekłada na określone działania.

LGW to nie Disneyland

Projekty offsetowe rzadko są spektakularne. Może dlatego mało się o nich mówi, bo są zaplanowane na lata i trudno zobaczyć od razu, w jaki sposób wpłynęły na klimat. W dodatku ich efektywność jest dopiero mierzona i projekty opierają się na prognozach – co i jak będzie rosło, w jakim tempie, z jaką skutecznością.

Nadleśnictwo Celestynów realizuje projekt Leśnych Gospodarstw Węglowych od 2017 do 2024 roku. Przewidziane jest nasadzenie buków w podszytach na powierzchni prawie 500 ha. Co ciekawe, liczba sadzonek na jeden hektar to aż 4000 drzew. Obecnie sukces nasadzeń to nawet 90%, co jest bardzo dobrym wynikiem, choć mówimy zaledwie o 5 latach – zobaczymy, co będzie za dekadę. Na razie można powiedzieć o nadspodziewanym sukcesie, drzewa się przyjmują i rosną.

Buki są sadzone w lesie, gdzie obecnie rosną głównie sosny, i są to jeszcze młode drzewa. Sadzonki to roczne rośliny, więc najstarsze drzewa z LGW mają zaledwie kilka lat. Krzysztof Kiełczyński, który był moim przewodnikiem, pokazał mi miejsca z nasadzeniami z różnych lat – niektóre buki miały już wysokość dwóch metrów, niektóre ledwo odchodziły od ziemi.

Las, który oglądałam (w przepięknych kolorach jesieni), był w przeważającej części sosnowy, a jego niższe piętro (podszyt) zaczęły właśnie zajmować buki z programu LGW. Co ciekawe, ponieważ jest to las gospodarczy, mimo spełniania roli gospodarstwa węglowego (a więc jego głównym zadaniem jest rosnąć i pochłaniać CO2), jest również poddawany różnym zabiegom i wycinkom, które – w założeniu – mają służyć i lasowi, i ludziom, a jeszcze dodatkowo klimatowi. Czy jest to do pogodzenia? Zobaczymy, nauka mam nadzieję odpowie, jaka jest efektywność LGW i czy potrzebują one takiej samej opieki jak zwykłe lasy, z których pozyskiwane jest drewno.

Piszę o tym, bo w celestynowskim lesie widziałam drzewa oznaczone do wycinki. Część z nich to martwe sosny, część – sosny, których wycięcie ma dać większy dostęp światła dla młodych buków, a część to drzewa bardzo silnie zaatakowane przez jemiołę. Nie sądziłam, że lasy sosnowe mają aż taki problem z tym pasożytem. Okazuje się, że przez brak mroźnych zim wiele ptaków nie migruje w poszukiwaniu jedzenia i pożywia się owocami jemioły (a potem rozsiewa ją dalej). Niestety drzewa zaatakowane jemiołą obecnie są ostatecznie wycinane, nie ma żadnej skutecznej metody na usuwanie pasożyta lub zapobieganie jego rozprzestrzenianiu.

Co jeszcze warto zobaczyć w Celestynowie?

Jeśli znajdziecie się w Celestynowie, koniecznie odwiedźcie któreś z pobliskich torfowisk lub bagien. Mnie udało się zobaczyć Goździkowe Bagna, po których niedawno poprowadzono ścieżkę przyrodniczą. Można z niej obejrzeć bagno (roślinę) czy inne okazy flory bagiennej/torfowej. Wprawne oko dojrzy rosiczki (jesienią już bardzo niepozorne) i owoce żurawiny. Gdybym miała więcej czasu, na pewno poszłabym też zobaczyć Bagno Bocianowskie. W pobliżu znajduje się także znane bagno Całowanie.

Dodatkowo zajrzyjcie koniecznie do Centrum Edukacji Leśnej (po uprzednim umówieniu się).

Czy LGW się sprawdzą?

Czy Leśne Gospodarstwa Węglowe będą miały wymierny wpływ na klimat – zapewne okaże się to za kilkanaście lub kilkadziesiąt lat. Sadzenie drzew uważa się za jeden z ważniejszych sposobów na walkę z globalnym ociepleniem. Tu mamy do czynienia z gospodarką leśną, drzewa rosną pod nadzorem i ich otoczenie jest odpowiednio kształtowane, np. wycina się zacieniające sosny. Musimy pamiętać, że to nie jest sadzenie lasu i pozwolenie na jego samodzielny wzrost, a potem umieranie – widoczna w tym wszystkim jest ręka człowieka.

Jednostki dwutlenku węgla, czyli wkład osób czy firm z zewnątrz w LGW, są sprzedawane na specjalnych aukcjach dla przedsiębiorców. We wrześniu 2022 roku jednostka dwutlenku węgla kosztowała 38 zł netto.

Jakie są moje wrażenia? Z jednej strony cieszę się, że Lasy Państwowe podejmują kroki na rzecz ochrony klimatu, a to, co zobaczyłam, świadczy o dużym nakładzie pracy i finansów, aby LGW rzeczywiście się rozwijały. Z drugiej strony zastanawiam się, na ile skuteczne są te kroki i czy zalesianie jednych powierzchni nie otwiera drogi do wylesiania innych (w Polsce mamy ponad 30% powierzchni zajętej przez lasy, ale to nie są lasy naturalne). Mam nadzieję, że uda mi się śledzić realizację tego projektu i za kilka lat będę mogła powiedzieć, co z tego wynikło. A teraz…

A teraz po prostu idźcie do lasu. Zawsze warto!