„Języki zwierząt” Evy Meijer to jedna z ciekawszych książek, które ostatnio trafiły do moich rąk. I nawet nie chodzi o samo zagadnienie (swoją drogą fascynujące), co sam poziom lektury. Dawno nie miałam tak ciekawego wyzwania, żeby pogimnastykować umysł przy teoriach na temat języka samego w sobie.

Może nie wiecie, ale skończyłam filologię polską (specjalizację redaktorską) na UW i to były studia, z których wciąż korzystam. A przy okazji lektury „Języków zwierząt” odświeżyłam sobie teorię języka, jednego z ciekawszych zagadnień na pograniczu antropologii, gramatyki i filozofii.

Autorka książki jest filozofką, więc z łatwością sięga po wielkie nazwiska z pogranicza filozofii i językoznawstwa (ależ się ucieszyłam z Derridy i Chomsky’iego!) i przekłada teorię dotyczącą ludzkiej mowy na świat zwierząt. Jednocześnie przytacza dziesiątki przykładów ze świata zwierząt, co już wkracza w obszar zoologii. Świetnie korzysta ze swojej wiedzy teoretycznej, żeby na podstawie badań nad ptakami czy ssakami zbudować obraz nieznanego nam świata komunikacji. Meijer pokazuje, jak mało wiemy o porozumiewaniu się zwierząt i jak bardzo nie doceniamy ich zdolności do przekazywania informacji w sposób pozawerbalny. Przekonuje, że jeśli lepiej poznamy ich możliwości (nawet jeśli nie zrozumiemy samego języka zwierząt), zdołamy jako ludzie uznać je jako znacznie bliższe nam. Co będzie – miejmy nadzieję – skutkowało ich lepszym traktowaniem.

Język to więcej, niż myślimy

To, co bardzo cenię w tej książce, to traktowanie odbiorców i odbiorczynie jako osoby o dużej świadomości języka. Jednocześnie sporo tu odniesień do filozofów niekoniecznie łatwych oraz do teoretyków literatury. Meijer wymaga od nas i to mi się podoba, bo traktuje czytelniczki i czytelników z wiarą, że zrozumieją czasem zawiłe teorie.

Myślę, że książka jest bardzo dobra, ale pewnie niewystarczająco przystępna, żeby sięgnęły po nią osoby na przykład bez wykształcenia humanistycznego czy w jakiś sposób związanego z językiem czy filozofią. Można potraktować to jako zarzut, ale z drugiej strony na rynku pojawia się tyle poradników o przekazie w formie papki, że czytanie książek nieco ambitniejszych staje się jakimś luksusowym wyjątkiem.

Skoro wiemy dziś o złożoności, gramatyce, a nawet narzeczach w ramach jednego gatunku, którymi cechują się języki zwierząt, jest szansa, że przestaniemy uważać ludzi jako wyjątkowe stworzenia posiadające skomplikowane narzędzie komunikacji. Niezwykłe jest to, jak wiele jest do odkrycia – tak mało rozumiemy zwierzęta i nie dostrzegamy nadawanych przez nie sygnałów.

Język to więcej, niż myślimy. To nie tylko słowa czy komunikaty, to także sposób na budowanie społeczności, a nawet zasad etyki. Skoro zwierzęta mają swoje języki, to być może idzie za tym o wiele bardziej skomplikowana struktura, którą dotąd przypisywaliśmy tylko ludziom? Meijer pisze o przykładach zachowania pewnych małp, które poświęcały czas na coś, co wyglądało na rytuał religijny. Czy nie jest to fascynujące?

Bardzo polecam książkę, która może sprawić Wam niejedną niespodziankę i być może zmienić trochę punkt widzenia na temat zwierząt, ludzi i tego, co nas pozornie dzieli.

Eva Meijer „Języki zwierząt”

Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2021

Gdzie kupić: linki

Tekst zawiera link afiliacyjny