Lauft/Flow. Menstruacja na wystawie w Museum Europäischer Kulturen

Wystawa poświęcona menstruacji w berlińskim Museum Europäischer Kulturen stała się impulsem, żeby zabrać całą rodzinę do stolicy Niemiec*. „Lauft/Flow” to przegląd naszej wiedzy i zwyczajów związanych z menstruacją z ostatnich 150 lat. Dlaczego wzięto pod uwagę tak krótki okres? 

*(O tym, czy warto jechać rodzinnie do Berlina w styczniu, muszę napisać osobno).

Do niedawna, czyli do XIX wieku, okres był całkowitym tabu. Zmiany cywilizacyjne w Europie i Stanach Zjednoczonych, badania naukowe nad seksualnością i płodnością (oczywiście głównie prowadzone przez mężczyzn) powoli robiły miejsce na upublicznienie tematu menstruacji. Nie ma się co łudzić, że głównym celem było ulżenie kobietom: męska dominacja w świecie naukowców wręcz chwytała się argumentu kobiecej „słabości”, żeby przypadkiem nie stracić swojej dominacji. Z drugiej strony dostrzeżono niezagospodarowaną lukę w rynku – przecież na menstruacji można zarobić! Dzięki temu jednak pojawiły się nowe, wygodniejsze, a przede wszystkim różnorodne rozwiązania, które miały ułatwić życie podczas miesiączki.

Przymierz sam_a

Razem z moją towarzyszką Kasią miałyśmy duży ubaw, mierząc zrekonstruowane pasy sanitarne i inne ciekawe elementy bielizny na czas okresu. W przytulnej przymierzalni, udekorowanej srebrnymi macicami, sprawdzałyśmy wygodę czasem dość skomplikowanych majtek z szelkami itp. Wszystko było na mnie za duże i nic mi nie pasowało, niestety. To chyba nie były komfortowe rozwiązania…

Wystawa jest podporządkowana osi czasu – pokazuje, co i jak od schyłku XIX wieku do dziś zmieniło się pod względem traktowania miesiączki w Europie i USA. Ciekawie pokazano, jak przez półtora wieku ewoluowała bielizna i w ogóle wizja tego, co jest wygodne (począwszy od luźnych pantalonów z długimi nogawkami czy majtek o kroju szortów, zapinanych na guziki).

Miesiączka od 1880 roku do dziś

Obok bielizny codziennej na wystawie znajdziemy bieliznę menstruacyjną, a także pierwsze podpaski – wielorazowe, które prało się ręcznie.

Można zobaczyć, że już 140 lat temu pojawił się prototyp kubeczka menstruacyjnego (patent z 1884 r.).

Jednak to nie kubeczek stał się popularnym rozwiązaniem. Było to rozwiązanie niszowe (kolejny patent z 1937 r., już bez paska, należał do amerykanki Leony Chalmers) i co ciekawe, jednorazowe.

Coraz większą popularnością cieszyły się jednorazowe podpaski, z celulozy. Na wystawie możemy oglądać niemieckie podpaski Camelia. Firma pierwotnie była żydowska, jednak w 1934 r. została przejęta przez państwo. W czasie wojny podpaski robili pracownicy i pracownice na przymusowych robotach.

Lata 50. XX wieku to czas, gdy w ogólnodostępnej sprzedaży pojawiły się tampony. Były znane wcześniej, Tampax produkował je już w 1936 r., ale musiały poczekać na swój moment. Ówczesne marki znane są do dziś – obok amerykańskiego Tampaxu było to niemieckie o.b. (Czy wiecie, skąd wzięła się nazwa tamponów o.b.? Od skrótu ohne Binde, czyli po niemiecku „bez podpaski”).

Obok tamponów pojawiały się coraz nowocześniejsze podpaski jednorazowe, które zaczęły zawierać specjalne kulki żelowe (SAP), pochłaniające wilgoć.

Lata 70. to ponowna próba wprowadzenia na rynek kubeczka menstruacyjnego. Leona Chalmers zaprojektowała drugi model kubeczka, tym razem wielorazowego. Niestety, nie spotkał się z zainteresowaniem. Dopiero XXI wiek przyniósł zmiany. Kubeczki, produkowane już z silikonu, zaczęły zyskiwać popularność.

Do łask wróciły też podpaski wielorazowe, jednak szyte już z nowych, chłonnych materiałów.

Oś czasu kończy zdjęcie krwi w toalecie, zatytułowane „Free bleeding”, co można przetłumaczyć na swobodne krwawienie. Dla niektórych to wybór, dla niektórych – konieczność, kiedy nie mogą pozwolić sobie na podpaski czy tampony.

Menstruacja to nie tylko krew

Wystawa nie skupia się tylko na zagadnieniu biologii i tym, jak z okresem radziły sobie osoby menstruujące na przestrzeni wieków. To także pytania o wszystko, co wokół miesiączki.

Pojawia się m.in. zagadnienie miesiączki u osób trans oraz różnych mitów i przesądów dotyczących krwawienia miesięcznego. Nie zabrakło niemieckiej biblii seksu dla nastolatków z lat 90. – gazety „Bravo”!

Duża część wystawy poświęcona jest aktywizmowi związanemu z menstruacją, emancypacją, walką o prawa kobiet. Współczesnym tematem jest ubóstwo menstruacyjne, o którym do niedawna w ogóle się nie mówiło. Dziś coraz głośniej jest o tym, że nawet w takich krajach, jak Polska, są osoby, których nie stać na podpaski.

Zachęcam Was bardzo do odwiedzenia wystawy przy okazji wizyty w Berlinie. Podkreślę, że wystawa skupia się na kulturze Zachodu, w końcu to Muzeum Kultury Europejskiej. Z jednej strony można zobaczyć, że niektóre rozwiązania, mające zbierać krew menstruacyjną, są znacznie starsze niż można się spodziewać. Z drugiej strony, to dość niezwykłe, że możemy mówić o miesiączce swobodnie od tak niedawna. A może wcale nie możemy?

Na koniec mam do Was pytanie. Jak przetłumaczyć tytuł wystawy na polski? Napiszcie propozycje w komentarzu.

Museum Europäischer Kulturen, Berlin

Läuft. Die Ausstellung zur Menstruation

Do 6.10.2024

Informacje o wystawie (po angielsku)