Czy boraks jest ekologiczny? W kilku swoich przepisach polecam boraks jako znakomity, ekologiczny środek, m.in. odkażający. Używam go naprawdę długo i oczywiście rozsądnie (trzymam go zawsze w zamkniętym, opisanym opakowaniu, wysoko – na szafce pod sufitem, gdzie dzieci nie sięgną). W domu mam dwoje dzieci, dlatego sprawdziłam dokładnie, czy boraks może być dla nich niebezpieczny i w jakiej postaci.
Przeczytaj:
Większość gotowych „mocnych” detergentów (np. tych do czyszczenie muszli klozetowej) jest znacznie bardziej niebezpieczna dla otoczenia niż boraks. Zebrałam na to kilka dowodów.
Co to jest boraks?
Tetraboran sodu (sodium tetraborate decahydrate, czteroboran sodu dziesięciowodny, tetraboran disodu), najczęściej używany w pracach domowych, ma wzór chemiczny Na2B4O7∙10H2O i jest krystalicznym ciałem stałym, bezbarwnym, wietrzejącym na powietrzu i słabo rozpuszczalnym w wodzie, w której tworzy słabo zasadowy roztwór – pH 9,2 (prawie niezależne od stężenia).
Ten boraks, którego używamy w domu, jest uwodniony. Zawartość pierwiastka boru w boraksie uwodnionym wynosi 11,4% (w kwasie bornym – 17,5%).
Może być otrzymywany m.in. z minerałów kornitu i boraksu. Jednym ze źródeł boraksu jest boraks rodzimy Na2[B4O5(OH)4]∙8H2O. Nazwa boraks pochodzi prawdopodobnie z języka arabskiego (od słowa „biały”). Pierwsze odkryte złoża były w Tybecie, na dnie wyschniętego jeziora, skąd Arabowie sprowadzali go Szlakiem Jedwabnym w VIII wieku n.e. W XV wieku był importowany do Europy (wyrób szkła) z Azji (gdzie używano go do produkcji ceramiki). W powszechnym użyciu boraks jest stosunkowo krótko – w XIX wieku odkryto nowe złoża boraksu: we Włoszech, Turcji i Ameryce, dzięki czemu boraks staniał i upowszechnił się.
Zastosowanie boraksu jest wszechstronne: zarówno w przemyśle (szklarski, ceramiczny, kosmetyczny), jak i rzemiośle (lutowanie) oraz przy produkcji środków piorących oraz w laboratoriach chemicznych (substancja buforowa). W medycynie niekonwencjonalnej stosuje się go w leczeniu m.in. grzybicy i artretyzmu (tu więcej szczegółów), mimo że w powszechnym mniemaniu jest to trucizna. W wielu krajach jego sprzedaż jest zabroniona, a w Polsce chyba dość trudno kupić boraks o przeznaczeniu spożywczym. W wielu maściach leczniczych znajdziemy za to kwas borowy (wyższe stężenie boru), ale to już inna historia. Dodajmy, że bor to pierwiastek śladowy, naturalnie obecny w naszym środowisku i diecie. Jest niezbędny do funkcjonowania naszego organizmu, m.in. do prawidłowego dysponowania wapniem i magnezem (zapobiega wydalaniu tych pierwiastków z moczem) oraz jest istotny w gospodarce hormonalnej.
Zastosowanie boraksu w domu
Ten minerał może nam naprawdę ułatwić pranie i sprzątanie. Możliwości jego wykorzystania są wszechstronne, sama stosuję go do produkcji tabletek do zmywarki i proszku do prania. Jego konkretnym właściwościom poświęcę kiedyś osobny tekst, teraz tylko w skrócie:
Boraks znakomicie sprawdza się w czyszczeniu różnych powierzchni np. w łazience, przydaje się także do szorowania piekarnika. Likwiduje zapachy (np. moczu), odstrasza niechciane owady, przedłuża życie kwiatom ciętym, wybiela pranie, zmiękcza wodę, udrażnia rury… Więcej zastosowań znajdziecie np. tu i tu.
Czy boraks jest żrący?
Takie pytanie zadał pewien czytelnik, który dzięki wpisaniu owej frazy w Google trafił na naszą stronę. Nie, boraks nie jest żrący w tym sensie, że bezpośredni kontakt z tą substancją nie „wyżre” nam skóry, nie wypali oczu. Natomiast działa drażniąco na skórę, oczy i drogi oddechowe, dlatego nie należy go wąchać, a także trzeba przechowywać go w zamkniętym pojemniku (poza tym łatwo wietrzeje). Nie jest potrzebna żadna ochrona dróg oddechowych, jeśli pomieszczenie, w którym używamy boraksu, ma prawidłową wentylację. Zaleca się używanie rękawic i okularów ochronnych.
Zacytuję kartę charakterystyki boraksu na temat podrażnienia oczu:
Kontakt z oczami
Płukać oczy dużą ilością wody przez co najmniej 10-15 minut, przy szeroko odchylonej powiece, aby zapewnić wypłukanie całej powierzchni między okiem a powieką. Jeżeli podrażnienie nie ustępuje do 30 minut skonsultować się z lekarzem.
Oraz na temat podrażnienia dróg oddechowych:
Wdychanie
W razie zatrucia inhalacyjnego wyprowadzić poszkodowanego z miejsca narażenia, jeżeli podrażnienie nie ustępuje skonsultować się z lekarzem.
Jeśli doszłoby do spożycia boraksu, pierwsza pomoc wygląda następująco:
Spożycie
W razie spożycia pić dużo wody w celu rozrzedzenia produktu w żołądku, jeśli podrażnienie nie ustępuje, skonsultować się z lekarzem. (…)
Obserwacja jest wymagana w przypadku spożycia mniej niż 9 g tetraboranu sodu. W przypadku połknięcia ponad 9 g, należy podawać płyny i kontrolować pracę nerek. Płukanie żołądka zalecane jest tylko u pacjentów z objawami.
W wypadku uwolnienia się większej ilości boraksu zaleca się po prostu zebranie go do pojemnika z zaznaczeniem, że trzeba unikać wdychania oparów (działa drażniąco na układ oddechowy) oraz wzniecania pyłów. Należy też zapewnić odpowiednią wentylację pomieszczenia i oczyścić miejsce, gdzie boraks się wysypał, zwykłym środkiem myjącym.
Podczas moich różnych prac domowych zdarzyło mi się powąchać boraks – wrażenie jest nieprzyjemne, natomiast w małych ilościach produkt nie powinien wyrządzić krzywdy.
Jakkolwiek badania na zwierzętach wykazują, że toksyczna dawka boraksu jest naprawdę duża w przeliczeniu na kilogram masy ciała, zaleca się, aby unikały go kobiety ciężarne.
Toksyczność boraksu wyliczona za pomocą wartości LD50 (czyli po jej podaniu połowa badanych szczurów zmarła) dla boraksu bezwodnego wynosi:
- LD50 (doustnie, szczur): 4500–5000 mg/kg,
- LD50 (skóra, królik) > 10 000 mg/kg,
- LD50 (wdychanie, szczur): >2,0 mg/l.
W przeliczeniu na człowieka (toksyczna dawka doustna):
- 10 kg: 45 000 mg = 45 g,
- 50 kg: 225 000 mg = 225 g,
- 70 kg: 315 000 mg = 315 g.
Jako kontrast często zestawia się wartość LD50 soli, która wynosi 3000 mg/kg.
Czy boraks powoduje bezpłodność?
Badania przeprowadzone na zwierzętach wskazują, że boraks może działać szkodliwie na płód w łonie matki oraz oddziaływać na płodność organizmów męskich. Cały diabeł tkwi w szczegółach, czyli dawce. Poniższe informacje zaczerpnęłam z karty charakterystyki (pogrubienia moje):
Badania na zwierzętach (szczur, mysz, pies) wykazały, że podawanie wysokich dawek produktu wpływa na rozrodczość i funkcje jąder.
NOAEL [poziom niewywołujący dających się zaobserwować szkodliwych skutków] = 9,6 mgB/kg (szczur).
Badania na zwierzętach (szczur, mysz, pies) wykazały, że podawanie wysokich dawek produktu powoduje wady rozwojowe płodu – utratę wagi, zmiany szkieletu.
Działanie rakotwórcze: brak odznak działania rakotwórczego u myszy (kwas borowy).
Działanie mutagenne: brak działania mutagennego (kwas borowy).
Badania epidemiologiczne wykazały brak wzrostu chorób płuc u osób zawodowo narażonych na chroniczne działanie pyłów kwasu borowego i boranu sodu. Badania epidemiologiczne nie wykazały wpływu na rozrodczość u osób zawodowo narażonych na chroniczne działanie pyłów boranów oraz wykazały brak działania dla ogółu społeczeństwa w przypadku wysokiego narażenia na borany w środowisku.
Tak więc używanie boraksu jako środka czyszczącego nie powinno stwarzać zagrożenia dla płodności człowieka (ale zaleca się, aby kobiety w ciąży go unikały).
Czy boraks jest ekologiczny?
Zacznijmy od określenia, co to znaczy ekologiczny. Wyróżniam trzy podstawowe kryteria ekologiczności produktów: sposób pozyskiwania/powstawania, bezpieczeństwo użytkowania i sposób utylizacji. W wypadku boraksu sprawa jest dość złożona ze względu na powszechne – a nieprawdziwe – mity narosłe wokół tego minerału, spowodowane mieszaniem nazw i pojęć. To, co ważne w wypadku czystego boru lub kwasu bornego, nie ma odniesienia do boraksu uwodnionego. W tym tekście staram się uporządkować wiedzę na temat boraksu – tetraboranu sodu (sodium tetraborate decahydrate, czteroboranu sodu dziesięciowodnego, tetraboranu disodu).
- Czy jest pozyskiwany w sposób niezagrażający ludziom i środowisku?
Źródła boraksu są naturalne (m.in. dna sezonowych jezior), choć można pozyskiwać ten związek chemiczny w sposób syntetyczny z innych substancji zawierających bor. Boraks wydobywany ze źródeł naturalnych jest oczyszczany (proces rekrystalizacji).
Trudno nazwać wydobycie złóż ekologicznym sposobem pozyskiwania surowców. W wypadku boraksu są to kopalnie odkrywkowe, znacząco zmieniające takie parametry otoczenia, jak choćby krajobraz. Podczas wydobycia i rafinacji boraksu zużywa się duże ilości wody.
Kopalnia boraksu w Stanach Zjednoczonych Rio Tinto (Dolina Śmierci, Kalifornia) chlubi się zrównoważonym zarządzaniem oraz szukaniem rozwiązań, które zmniejszyłyby wpływ wydobycia surowców na środowisko. Niestety, znalazłam źródło mówiące o łamaniu praw pracowniczych przez tę firmę (kliknij), co z kolei stawia pod znakiem zapytania wiarygodność w innych aspektach.
Największe pokłady boru znajdują się w Turcji, która jest obecnie największym eksporterem tego surowca i producentem m.in. boraksu. Tureckie kopalnie (Bigadiç, Emet, Kestelek, Kırka) są gigantyczne i przynoszą ogromne dochody. Tak duże przedsiębiorstwa generują również zanieczyszczenia środowiska i choć poziom zanieczyszczenia rzek, jezior i wód gruntowych borem wg badań z 2013 roku nie jest alarmujący, stwierdzono obecność tego pierwiastka większą niż normalna w organizmach wodnych („Invisible Face of Boron Pollution in Fluvial Ecosystem: The Level in the Tissues of Sentinel and Nectonic Organisms”).
Pozostaje jeszcze kwestia śladu węglowego. Aby boraks dotarł do polskiego domu, musi też przemierzyć kilka tysięcy kilometrów – czy to z Rumunii, czy z Włoch, czy Turcji. Jednak wobec niewyobrażalnej skali przemysłu wydobywczego, który jest źródłem zanieczyszczeń, a sam pochłania energię i do przetwórstwa wykorzystuje znaczne ilości wody, taki ślad węglowy znaczy niewiele.
- Czy jego użycie nie jest szkodliwe dla ludzi i środowiska?
O tym pisałam wyżej – jego szkodliwość jest mniejsza niż powszechnie używanej soli. Ponieważ łączy się go z zaburzeniem płodności i wpływem na płód (choć dostępne badania w dużej mierze skupiają się na kwasie borowym, nie boraksie), należy przestrzegać zasad bezpieczeństwa podczas używania boraksu. W niewielkich ilościach, nawet używany codziennie, nie jest zagrożeniem dla ludzi i zwierząt.
- Czy jego utylizacja nie jest groźna dla ludzi i środowiska?
Utylizacja boraksu w wypadku proszku do prania czy kostek do zmywarki wiąże się ze spłukaniem go do ścieków. W Warszawie nasze ścieki są przesyłane do oczyszczalni Czajka (tu relacja z wizyty w Czajce), skąd woda – czystsza niż pierwotnie pobierana z Wisły – płynie z powrotem do rzeki. Warszawskie ścieki nie dostają się do wód gruntowych. W innych miejscach może być inaczej, dlatego przytaczam informacje na temat przedostawania się boraksu do środowiska i zagrożeń z tego płynących.
Dane na podstawie karty informacyjnej:
-
Bor naturalnie występuje w wodzie morskiej, w stężeniu ok. 5 mg/B/l oraz słodkiej wodzie w stężeniu 0,01–0,4 mg/B/l. W rozcieńczonych wodnych roztworach występuje głównie w postaci niezdysocjowanego kwasu borowego.
-
Bor jest podstawowym pierwiastkiem śladowym dla wzrostu roślin. W dużych dawkach może być szkodliwy dla roślin. Nie dopuszczać do dostania się do wód, ścieków lub gleby.
Mój komentarz: wydaje mi się, że używanie boraksu w warunkach domowych nie jest w stanie zaszkodzić planecie. Warto zawsze pamiętać, aby używać tylko takiej dawki proszku, która jest wystarczająca.
Dawki toksyczne w środowisku wodnym:
Ryby:
- Gambusia affinis LC50: 5600 mg/l/96 h (substancja badana: kwas borowy),
- Limanda limanda LC50: 74 mg/l/96 h (substancja badana: czteroboran sodu),
- Oncorhyncus mykkis LC50: 88 mg B/l/24 dni; LC50 = 54 mg B/l/32 dni (substancja badana:
- czteroboran sodu),
- Caratus auratus LC50: 65 mg B/l/7 dni; LC50= 71 mg B/l/3 dni (substancja badana:
- czteroboran sodu).Skorupiaki:
- Daphnia magna EC50: 242 mg B/l/24 h (substancja badana: czteroboran sodu),
- Chironomus riparius LC50= 278 mg B/kg/28 d (substancja badana: kwas borowy).Algi:
- Desmodesmus subspicatus EC10; 24 mg B/96 h (substancja badana: czteroboran sodu)
- Stopień zagrożenia wód: Substancja nieznacznie skażająca wodę.
Boraks używany w warunkach domowych – a więc w niewielkich dawkach (nawet gdyby wszyscy w Waszym mieście nagle zaczęli używać boraksu) nie powinien być niebezpieczny dla środowiska. Choćby dlatego, że badania wód wokół kopalni tego minerału (gdzie przetwarza się setki tysięcy ton boraksu rocznie) wskazały na jedynie podwyższoną obecność boru w rzekach czy organizmach żywych.
Podsumowanie
Czy boraks jest ekologiczny? Choć łamałam sobie nad tym pytaniem głowę przez kilka dni, nie umiem odpowiedzieć na to pytanie. A raczej – podsumowując całe swoje dochodzenie mam ochotę powiedzieć: nie, nie jest ekologiczny, bo skala wydobycia tego minerału nie ma szans nie degradować środowiska. To nieosiągalne, aby pozyskiwanie bogactw naturalnych odbywało się bez ogromnych kosztów dla przyrody.
Czy w takim razie można jakkolwiek zbilansować wady i zalety boraksu pod względem bycia eko?
Czy pozyskiwanie i używanie boraksu (sody oczyszczonej czy jakiegokolwiek innego minerału itp.) jest bardziej ekologiczne niż kupowanie detergentów? Tak! Przede wszystkim dlatego, że boraks – używany zgodnie z przeznaczeniem – jest bezpieczny i skuteczny. Jego utylizacja także nie powoduje zagrożenia dla środowiska – oczywiście mówię o ilościach używanych w domu.
Jeśli szanujemy planetę i jest dla nas ważne, jak gospodarujemy jej bogactwami, szanujmy również wszystko, co od niej otrzymujemy. Nie tylko jedzenie, wodę i naturalne tekstylia, także minerały. Używajmy ich rozsądnie, zapoznajmy się z zasadami wykorzystywania boraksu w domu, sypmy go tyle, ile trzeba. Chociaż jest bardzo tani, kosztuje naszą planetę znacznie więcej, niż myślimy.
Gdzie kupić boraks?
Na przykład w Drogerii Ekologicznej.
Do poczytania:
http://drogeria-ekologiczna.pl/boraks-to-boraks.html
http://www.who.int/water_sanitation_health/dwq/wsh0304_54/en/index6.html
http://www.amara.pl/uploads/catalogerfiles/boraks/Boraks%20karta%20charakterystyki%202014_10.pdf
http://chemiaonline.w.interia.pl/nieorganiczne/sole.html#Na2B4O7
http://www2.mz.gov.pl/wwwmz/index?mr=&ms=&ml=pl&mi=&mx=0&mt=&my=&ma=2605
http://webmineral.com/data/Borax.shtml#.VJ1oCV4AAA
http://npic.orst.edu/factsheets/borictech.pdf
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3758818/
http://www.coel.krakow.pl/data/technical_info/70/Sodu_tetraboran.pdf
Pisaliście już o sodzie, teraz o boraksie, a ja z wielką chęcią poczytałabym co macie do powiedzenia o occie.Ostatnio zastanawiałam się, czy naprawdę jest ekologiczny. Co wy na to?:)
Mimo iż nie mam w rodzinie alergików lubię czytać Wasze wpisy o diecie alergików- kilka pomysłów wprowadziłam do swojej diety. Najbardziej podoba mi się u was rzeczowość- piszecie obiektywnie, nie wychwalacie rzeczy, które na to nie zasługują. Wpisy mogłyby pojawiać się częściej, ale zdaję sobie sprawę, że zebranie rzetelnych informacji i ich zredagowanie zajmuje dużo czasu.
Z chęcią czytałabym więcej recenzji kosmetyków i środków czystości reklamowanych jako eko i bio- pomoglibyście rozprawić się z mitem, że wszystko, co opatrzone zieloną etykietką i takim napisem jest ekologiczne.
Dziękujemy za komentarz. Sama bardzo bym chciała pisać częściej. Lubię wyszukiwać ciekawe informacje i prowadzić małe śedztwa, niestety, to zajmuje sporo czasu… Może kiedyś się uda? :) Pozdrawiam!
Kontaktowałam się z firmami, które rozprowadzają boraks i informowano mnie, że ich produkt otrzymywany jest drogą chemiczną.Wydaje mi się, że do spożycia w celu leczniczym należy używać produktu pochodzenia naturalnego. W związku z tym bardzo proszę o informację, gdzie można kupić boraks ze złóż naturalnych.
Dziękuję za komentarz. Według moich informacji w Polsce nie da się kupić takiego boraksu. Może do spożycia leczniczego wystarczy jakość 99,99% czystości (jakość laboratoryjna)? Taki boraks jest dostępny w sklepach chemicznych.
CZy ktoś z Was stosował boraks 99.9% do obniżenia poziomu wapnia w organizmie?
Stosowałam boraks jedynie do sprzątania. I w praniu jako wybielacz.
Jak dla mnie czteroboran jest dobrym środkiem.
A czy dzieciom można podawać boraks?
Ale do jedzenia czy jak? :D
Zakupiony w Waszej Drogerii Ekologicznej Boraks Na2B4O7*10H2O Czystość 99,9% Kraj pochodzenia: Turcja nie ma oznaczenia CZDA / czysty do analizy /, więc moje pytanie brzmi czy ma także właściwości lecznicze. Czym się różnią w/w boraksy w praktyce………..
Dzień dobry, jest różnica w czystości. Może nie jest duża (zwykle kilka %), jednak nie polecałabym go używać jako lekarstwa.
Dziękuję za odpowiedź.Dobranoc
Czy wiesz, jak działa.boraks na glebę i rośliny, jeśli wylewać zlewki na podwórko?
Dzień dobry. Czy stosowanie proszku z boraksu, sody, itd jest wskazane przy odprowadzaniu sciekow do przydomowej oczyszczalni biologicznej z napowitrzaniem? Nie zabije to bakterii w oczyszczalni? Cięzko uzyskać info w tym temacie… Pozdrawiam
Według moich wiadomości nie powinno to zaburzyć pracy oczyszczalni. A może producent takiej oczyszczalni mógłby pomóc i odpowiedzieć na 100%?
Hej , w kilku miejscach widziałam przepis, aby mieszać boraks z octem lub sokiem z cytryny. Czy to ma sens? Czy nie będzie takiego samego efektu jak wymieszanie sody z octem, czyli neutralizowanie?
Jaki jest wasz pomysł na mieszankę do uniwersalnego czyszczenia?
Hej, boraks jest solą, podobnie jak soda. Jego pH jest zasadowe, około 9,5. Mieszanie go z kwasami jest bez sensu.
Mieszanka do uniwersalnego czyszczenia to pasta sodowa: soda z mydłem w płynie, można dodać zapach :)