Zanim ścieki trafią do rzeki. O oczyszczalni „Czajka”

Być może ktoś z czytelników pamięta, że dawno temu wymyśliłam zabawę-test, sprawdzający poziom zaangażowania w ekologię (można pobawić się tu).

Często podczas moich rozmów z osobami, które szukają sposobu na ekożycie spotykam się z pewnym niezrozumieniem, kiedy poruszam temat naszej „spuścizny”. A dokładnie mówiąc – wiele osób jest skłonnych zapłacić więcej za produkty, których produkcja czy transport jest dla planety niewielkim obciążeniem i które są bezpieczne w momencie użytkowania. Natomiast o wiele mniej osób zaprząta sobie głowę tym, co dzieje się, gdy dany produkt (lub jego odpady) opuszczają dom, czy to w śmieciach, czy to w ściekach.

Tak jak dwie pierwsze informacje możemy wyczytać zwykle na opakowaniu produktu (choć nie wszystkie, przeczytaj np. Czy soda oczyszczona jest ekologiczna?), tak dalsze losy naszych śmieci/ścieków w dużej mierze zależą od tego, gdzie mieszkamy i czy postępujemy zgodnie z instrukcją utylizacji odpadów. Nawet najbardziej ekologiczne produkty mogą np. zapchać kanalizację, a nie wszystkie biodegradowalne pieluchy jednorazowe nadają się na kompost.

Przeczytaj też: Dobre pranie: co lubią oczyszczalnie ścieków

Czego nie widać

Jednym ze śmierdzących problemów jest niewątpliwie utylizacja ścieków. Po części rozumiem, że interesowanie się kanalizacją może być uważane za niegroźne wariactwo, chcę Was jednak namówić do sprawdzenia, czy Wasze ścieki nie są utylizowane w sposób groźny dla środowiska. Dlaczego? O tym na końcu tekstu.

Przykładowo nie tak dawno jeszcze mieszkańcy lewobrzeżnej Warszawy przyczyniali się do zanieczyszczania Wisły i Bałtyku, ponieważ ich ścieki wędrowały prosto do rzeki. Od 2012 roku dzielnice stolicy leżące po lewej stronie Wisły przesyłają ścieki kanałem wykopanym pod rzeką do najnowocześniejszej oczyszczalni ścieków w Polsce – „Czajki”.

Jeśli mieszkacie w Polsce i jesteście ciekawi, czy Wasze ścieki są oczyszczane, możecie to sprawdzić indywidualnie poprzez podmiot odpowiedzialny za ścieki komunalne w Waszej okolicy. Ewentualnie spróbować poszukać informacji na stronie Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych.

Jeśli używacie szamba, firma odbierająca ścieki także ma obowiązek udzielić informacji, co dalej dzieje się z nieczystościami.

Nie tak dawno miałam okazję (i przyjemność) zwiedzać warszawską „Czajkę”, poznać i zobaczyć na własne oczy, jak wygląda nowoczesne postępowanie ze ściekami. To, co znika w naszych rurach odpływowych, jest przesyłane do oczyszczalni ścieków, gdzie w ciągu kilku godzin zostaje poddane procesom filtracji, aby w końcu wrócić do Wisły. Dlaczego wrócić? Dlatego, że w warszawskich kranach płynie woda pobierana spod dna tej rzeki, uzdatniana i przesyłana wodociągami do naszych mieszkań, skąd znów – okrężną drogą – spływa do Wisły.

Jakość wody, która jest zwracana Wiśle, jest wyższa niż ta, która płynie w wyższych partiach rzeki (co jednak nie przekłada się na jakość wody pobieranej do sieci wodociągowej, ponieważ pod dnem woda jest znacznie czystsza). Mam wielką nadzieję, że jeszcze w tym roku będę mogła napisać o procesie uzdatniania warszawskiej wody.

Tak więc, większość warszawiaków oraz mieszkańcy Legionowa, Marek, Jabłonny i Ząbek są podpięci pod miejską sieć kanalizacyjną, która odprowadza ścieki do oczyszczalni „Czajka”. Mieszkańcy Ursynowa, Wilanowa i południowej części Mokotowa – przesyłają ścieki do oczyszczalni „Południe”, a południowa część Ursusa jest podpięta pod oczyszczalnię ścieków w Pruszkowie.

Kilka liczb

„Czajka” mieści się w Choszczówce, na Białołęce, po prawej stronie Wisły. Została zaprojektowana w latach 70. ubiegłego wieku, uruchomiona w 1991 roku, a zmodernizowana i rozbudowana w latach 2008–2012. Oczyszczalnia ścieków „Czajka” należy do Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w m.st. Warszawie SA.

Jest to najnowocześniejsza oczyszczalnia ścieków w Polsce, która działa na zasadzie oczyszczania mechanicznego i biologicznego.

Etapy oczyszczania

Warszawskie ścieki z dzielnic po lewej stronie Wisły płyną podziemnymi kanałami zbiorczymi do kolektora, którym są przesyłane do oczyszczalni.

W oczyszczalni ścieki przechodzą kilka etapów oczyszczania – najpierw mechanicznego, potem biologicznego.

Oczyszczanie mechaniczne polega na kilkustopniowym usuwaniu ze ścieków zanieczyszczeń o różnej masie i wielkości. Pierwsze jest oczyszczanie za pomocą krat, których otwory mają boki o długości 6 mm.

Podczas zwiedzania oczyszczalni ścieków dowiedziałam się, że najpodstępniejszym ściekowym wrogiem są patyczki do uszu, które często pokonują kratki i przedostają się do kolejnych zbiorników oczyszczalni. Dlatego w imieniu MPWiK przypominam czytelnikom, że do kanalizacji nie wyrzucamy żadnych przedmiotów, które mogą stanowić problem zarówno na etapie rur kanalizacyjnych, jak i na etapie oczyszczania ścieków. Te przedmioty to m.in.:

Na kratach taśmiowo-hakowych osadzają się tzw. skratki, zanieczyszczenia stałe, które są zbierane i następnie utylizowane (płukane, odwadniane, prasowane, dezynfekowane i spalane w Stacji Termicznej Utylizacji Osadów Ściekowych). Wśród tych śmieci mogą się zdarzyć naprawdę najróżniejsze przedmioty – lepiej, żeby było ich jak najmniej, dzięki czemu oczyszczalnia ścieków ma ułatwioną pracę.

Ścieki pozbawione największych zanieczyszczeń stałych płyną do piaskowników z odtłuszczaczami. Tam oddzielane są tłuszcze i oleje (zgarniane z powierzchni) oraz zawiesiny mineralne (piasek, żwir, kamyki – zgarniane z dna). Proces unoszenia zanieczyszczeń takich jak tłuszcze, za pomocą pęcherzyków powietrza, nazywa się flotacją. Proces opadania cięższych zanieczyszczeń to sedymentacja. Ponownie – zebrane zanieczyszczenia są przesyłane do STUOŚ.

Kolejne zbiorniki, do których trafiają nasze ścieki, to osadniki wstępne, które są w ciągłym ruchu okrężnym. Tu ostatecznie usuwane są zawiesiny łatwo opadające oraz lżejsze od wody.

Zebrane stąd zanieczyszczenia są kierowane do komór fermentacyjnych (o których za chwilę), a ścieki płyną do reaktorów biologicznych.

Do tej pory wszystkie zbiorniki, w których odbywało się oczyszczanie ścieków, były hermetyczne – powietrze zanieczyszczone smrodem kierowane jest z nich do dezodoryzacji. Jak się dowiedziałam, wszystkie chemikalia użyte do dezodoryzacji podlegają łatwej utylizacji w oczyszczalni.

Reaktory biologiczne (jest ich 10, każdy o głębokości 8 m) to ogromne, otwarte zbiorniki, w których odbywa się oczyszczanie biologiczne. W komorach napowietrzających ze ścieków usuwane są trzy pierwiastki: węgiel, azot i fosfor, natomiast dodawany jest osad czynny, czyli pożyteczne mikroorganizmy, które żywią się odpadami – związkami biogennymi. Te mikroorganizmy to pierwotniaki (np. orzęski), zamieniające zanieczyszczenia na produkty gazowe, wodę i masę komórkową. W razie potrzeby ścieki są napowietrzane lub uzupełniane w związki chemiczne, potrzebne pierwotniakom do funkcjonowania. Najważniejsze zanieczyszczenia, które są tu przetwarzane, to związki azotu i fosforu – to one mają największe znaczenie jako najbardziej szkodliwe dla środowiska (wpływają m.in. na rozrost glonów w środowisku wodnym). Oczywiście monitoring zawartości ścieków pozwoli w każdej chwili zareagować na nietypowe zanieczyszczenia, jednak do tej pory w „Czajce” nie było potrzeby niestandardowego działania.

Jak się dowiedziałam, mieszkańcy Warszawy mogą bez obawy używać boraksu – w ściekach jest naprawdę śladowa ilość związków boru.

Ścieki z reaktorów biologicznych płyną do osadników wtórnych (jest ich 20). Tu osad czynny (mikroorganizmy) oddzielają się od ścieków i wracają do reaktorów (układ recyrkulacji osadu czynnego) lub częściowo, po zagęszczeniu w wirówkach, płyną do komór fermentacyjnych. Jest to potrzebne, kiedy osad czynny rozrośnie się nadmiernie.

Ścieki, które przebyły już drogę oczyszczania mechanicznego i biologicznego, po usunięciu osady czynnego są kierowane do pompowni odpływowej, skąd płyną kanałem do Wisły. Miejsce, gdzie oczyszczone ścieki wpływają do rzeki, jest ogólnodostępne i podobno lubiane przez wędkarzy.

Energia nie śmierdzi

No dobrze, a co się dzieje z tymi wszystkimi zanieczyszczeniami, które zostały usunięte ze ścieków? Jak się okazuje, mogą być przydatne. Osady wstępne i nadmierne osady czynne są zagęszczane i zbierane w komorach fermentacyjnych.

Tam w warunkach beztlenowych, w temperaturze 36-38°C organiczne elementy są rozkładane w procesie fermentacji metanowej, dzięki czemu powstaje m.in. metan i dwutlenek węgla. Dalej osady są odwadniane w wirówkach i trafiają do STUOŚ, gdzie są suszone i spalane. Więcej na temat Stacji Termicznej Utylizacji Odpadów Ściekowych tutaj.

Biogaz, uzyskiwany podczas stabilizacji (fermentacji) osadów, jest odsiarczany i przesyłany do dwóch zbiorników – magazynów. Używany jest do pozyskiwania energii na potrzeby oczyszczalni „Czajka”.

Energia uzyskana dzięki spalaniu osadów pokrywa 1/3 zapotrzebowania oczyszczalni na energię elektryczną. Ze zużytych osadów pozostaje zaledwie 10% odpadów. Oczyszczalnia „Czajka” chwali się, że jest jedną z najnowocześniejszych oczyszczalni w Europie, o wysokim standardzie ekologiczności (najwyższym w Polsce), również pod względem odzyskiwania energii.

Podsumowanie

Dlaczego nasza wiedza na temat dziejów naszych nieczystości jest tak ważna? Dlatego, że cokolwiek spuszczamy w toalecie czy otworem odpływowym, w mniejszym lub większym stopniu ma wpływ na środowisko oraz otoczenie.

W najlepszym przypadku nasze ścieki wędrują do oczyszczalni, gdzie poddawane są procesom przywracającym wodzie jakość na tyle dobrą, że może popłynąć w rzece. Nie zmienia to faktu, że to, co wrzucamy do kanalizacji, czasem przebywa długą drogę do oczyszczalni. Czy rury kanalizacyjne zawsze są szczelne? Czy mają wystarczająco dużą średnicę, żeby nie zapchać się od nadmiaru śmieci (lub, o zgrozo, od przedmiotów, których absolutnie nie powinniśmy tam wrzucać)?

A pomijając już kwestię spuszczania ścieków i zapominania o nich… Nawet jeśli nasze proszki do prania czy tabletki do zmywarki nie wyrządzą szkody środowisku, to zastanówmy się dwa razy nad tym, czy ich produkcja i użycie nie zagraża środowisku, nam i naszym dzieciom.

W najgorszym przypadku nasze ścieki trafiają prosto do najbliższej rzeki, po drodze zanieczyszczając wody gruntowe (nieszczelna kanalizacja, szambo itp.). Wszystkie związki chemiczne, które znajdują się w ściekach, mają jakiś wpływ na organizmy żywe. Woda z proszkiem do prania, detergentami do mycia naczyń (tabletki do zmywarki), fekalia, resztki jedzenia, substancje wysoce szkodliwe (np. lekarstwa, silne środki czyszczące) mogą nie tylko przedostać się do wody pitnej pobieranej z gębi ziemi, ale także do rzek, które nawadniają pola, poją zwierzęta czy z których woda opada w postaci deszczu na całą okolicę. Przeczytaj przykładowo o zwykłych tabletkach do zmywarki – jak bardzo mogą być szkodliwe dla środowiska!

Choć wylewanie różnych kłopotliwych substancji do zlewu czy toalety wydaje się wygodne i proste, pamiętajmy, że nie pozostaje to obojętne dla środowiska i nas samych. Im bardziej dbamy o to, co zawierają nasze ścieki, tym bardziej dbamy o samych siebie. Pomijam już fakt, że nierozsądne korzystanie z kanalizacji może doprowadzić do jej zapchania, czego głównymi ofiarami staniemy się my.

Linki dla ciekawych:

• http://www.mpwik.com.pl/fundusze-unijne/oczyszczalnia-sciekow-czajka
• http://www.kzgw.gov.pl/pl/Krajowy-program-oczyszczania-sciekow-komunalnych.html
• https://www.youtube.com/watch?v=ohiEo61GLLg